Co warto wiedzieć na temat tymczasowego aresztowania?

Wobec kogo stosuje się tymczasowe aresztowanie?

Tymczasowe aresztowanie można zastosować jedynie wobec osoby, której przedstawiono zarzuty, tj:

• na etapie postępowania przygotowawczemu - podejrzanemu,

• na etapie postępowania sądowego - oskarżonemu.

Nie można zastosować tymczasowego aresztowania wobec osoby występującej w sprawie jako świadek, chyba że w trakcie dojdzie do przedstawienia jej zarzutów.

Kiedy stosuje się tymczasowe aresztowanie?

Tymczasowe aresztowanie stosuje się jedynie wobec osoby, co do której z wysokim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że popełniła określone przestępstwo.

Celem tymczasowego aresztowanie jest przede wszystkim zabezpieczenie właściwego toku postępowania i wyjątkowo stosuje się je, aby uniemożliwić osobie oskarżonej popełnienie kolejnego przestępstwa.

Za zastosowaniem tymczasowego aresztowania przemawia uzasadniona obawa, że oskarżony ukryje się (np. nie pojawi się w miejscu stałego pobytu od dnia popełnienia przestępstwa), ucieknie (zwłaszcza jeśli nie da się ustalić jego tożsamości albo nie posiada on stałego miejsca pobytu) albo będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań (obawa matactwa) lub w inny sposób utrudniał postępowania karne (niszczenie, zacieranie śladów).

Tymczasowe aresztowanie uznaje się za zasadne, jeśli danej osobie zarzuca się popełnienie zbrodni lub przestępstwa, za które grozi kara pozbawienia wolności do 8 lat lub jeśli sąd I instancji skazał sprawcę na karę pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym 3 lata.

Kto decyduje o zastosowaniu tymczasowego aresztowania?

O zastosowaniu tymczasowego aresztowania orzec może w formie postanowienia jedynie sąd. W postępowaniu przygotowawczym odbywa się to na wniosek prokuratora (nie może tego zrobić Policja) złożony do sądu właściwego dla prowadzenia sprawy.

We wniosku o tymczasowe aresztowanie wymienia się dowody na wykazanie prawdopodobieństwa, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn oraz okoliczności przemawiające za tym, że tymczasowe aresztowanie jest zasadne.

Co zawiera postanowienie o tymczasowym aresztowaniu?

W postanowieniu o tymczasowym aresztowaniu wymienia się:

1. oskarżonego,

2. zarzucany mu czyn i jego kwalifikację prawną,

3. podstawę prawną zastosowania środka zapobiegawczego,

4. czas trwania tymczasowego aresztowania i termin, do którego ma ono trwać.

Uzasadnienie postanowienia powinno zawierać:

1. przedstawienie dowodów, które świadczą o tym, że oskrażony popełnił dane przestępstwo,

2. wskazanie na okoliczności świadczące o istnieniu zagrożenia, że postępowanie będzie przebiegać nieprawidłowo lub oskarżony popełni nowe, ciężkie przestępstwo, jeśli nie zostanie wobec niego zastosowane tymczasowe aresztowanie,

3. wskazanie na podstawę prawną zastosowania tymczasowego aresztowania i potrzeby jego zastosowania,

4. wyjaśnienie, dlaczego inne środki zapobiegawcze uznano za niewystarczające.

Postanowienie doręcza się osobie oskarżonej.

Kiedy należy odstąpić od zastosowania tymczasowego aresztowania?

Kodeks postępowania karnego przewiduje, że od tymczasowego aresztowania należy odstąpić, jeżeli pozbawienie oskarżonego wolności:

1. spowodowałoby poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia oskarżonego,

2. pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższych.

Kiedy nie stosuje się tymczasowego aresztowania?

Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeśli:

1. inny środek zapobiegawczy jest wystarczający,

2. na podstawie okoliczności danej sprawy istnieje prawdopodobieństwo orzeczenia przez sąd w stosunku do oskarżonego kary pozbawienia wolności, ale z warunkowym zawieszeniem jej wykonania albo karę łagodniejszą albo jeśli okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności,

3. popełnione przez oskarżonego przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nie przekraczającą roku.

Ile może trwać tymczasowe aresztowanie i czy można je przedłużyć?

Czas trwania tymczasowego aresztowania należy liczyć od dnia zatrzymania.

Na etapie postępowania przygotowawczego sąd może zastosować tymczasowe aresztowanie na czas nieprzekraczający 3 miesięcy. Jeśli postępowanie przygotowawcze nie zostanie zakończone w tym czasie, sąd, na wniosek prokuratora, może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na czas nieprzekraczający 12 miesięcy.

Przedłużenie tymczasowego aresztowania na okres przekraczający 3 i 12 miesięcy można zostać orzeczone przez właściwy sąd apelacyjny na wniosek sądu, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego (nadzorującego) śledztwo, w sytuacji gdy:

1. powstaje taka konieczność w związku z zawieszeniem postępowania karnego,

2. dokonywane są czynności zmierzające do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego,

3. dokonywane są czynności dotyczące dowodów w zawiłej sprawie lub za granicą,

4. oskarżony celowo doprowadza do przewlekłości postępowania.

Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.

Tymczasowe aresztowanie może trwać do momentu wykonywania orzeczonej kary.

Uchylenie i zmiana tymczasowego aresztowania

Zwolnić tymczasowo aresztowanego należy bezzwłocznie (jeśli nie jest pozbawiony wolności w innej sprawie) w razie:

• uniewinnienia,

• umorzenia,

• warunkowego umorzenia postępowania,

• warunkowego zawieszenia wykonania kary,

• wymierzenia kary pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej czasowi trwania tymczasowego aresztowania,

• skazania na karę łagodniejszą od pozbawienia wolności,

• odstąpienia od wymierzenia kary.

Tymczasowe aresztowanie, jak każdy środek zapobiegawczy, powinno zostać uchylone lub zmienione, jeśli ustaną przyczyny uzasadniające jego zastosowanie lub zaistnieją przyczyny uzasadniające jego uchylenia albo zmianę.

W przypadku tymczasowego aresztowania, sąd może zastrzec, że ulegnie ono zmianie pod warunkiem złożenia we wskazanym terminie, poręczenia majątkowego w określonej wysokości (warunkowe tymczasowe aresztowanie).

Jak zaskarżyć postanowienie o tymczasowym aresztowaniu?

Na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przysługuje zażalenie. Właściwy sąd rejonowy rozpatruje je nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania mu akt sprawy. Zażalenie na postanowienie składa się do sądu wyższej instancji, ale za pośrednictwem sądu, który postanowienie wydał. Od zażalenia nie jest wymagana żadna opłata.

Rola obrońcy

Oskarżony/pokrzywdzony ma ustawowo zagwarantowane prawo do obrońcy. Dobrze wybrać kancelarię z lub adwokata ze swojego regionu np. mieszkając we Włodzisławiu możesz wybrać kancelarię wpisując do wyszukiwarki “ Adwokat Wodzisław Śląski ” następnie patrząc po opiniach innych klientów wybrać takiego, który ma doświadczenie w danej sprawie.

Jednakże, z uwagi na art. 249 § 3 k.p.k. zawiadomienie obrońcy o wyznaczonym terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony wniósł o to i jednocześnie nie utrudnia to przeprowadzenia czynności. Niemniej jednak, jeśli obrońca stawi się, należy dopuścić go do udziału w przesłuchaniu. Niestawiennictwo obrońcy nie tamuje przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora.

Posiadanie obrońcy w sytuacji zagrożenia zastosowaniem tymczasowego aresztowania uzasadnione jest posiadaniem przez niego niezbędnego doświadczenia i wnikliwą znajomością przepisów w tym zakresie, często niejasnych i wymagających umiejętności poruszania się po kodeksie. Dzięki obrońcy skuteczniejsze może okazać się dążenie do uchylenia tego środka zapobiegawczego, przedłużenie terminu na złożenie poręczenia majątkowego czy szereg innych możliwych do podjęcia czynności, w tym o humanitarne traktowanie tymczasowo aresztowanego.